PERU

PERU HAKKINDA GENEL BİLGİ

Peru Cumhuriyeti, Güney Amerika’nın batısında yer alıyor. Yüzölçümü 1.285.216 km2 ve nüfusu 2017 sayımına göre 31.237.385 kişi. Nüfusun %80’i şehirlerde, %20’si köylerde yaşıyor. Ülke 26 eyalete bölünmüş. Lima, bu eyaletlerden biri ve Lima şehri de hem eyaletin hem de Ülkenin başkenti. Peru; Bolivya ve Guatemala ile beraber nüfus çoğunluğu Kızılderili halkın olduğu üç ülkeden biri. Nüfusun %40’ı Quechua (Keçuva), %5’i Aymara, %37’si melez, %15‘i ise Avrupa kökenli. Tüm nüfusun yaklaşık üçte biri başkent Lima ve çevresinde yaşıyor. İspanyolca, Quechua ve Aymara dilleri, Ülkenin resmi dilleri. Peru adı, Quechua dilinde “bolluk” anlamına gelen bir kelimeden türetilmiş. Burada kastedilen bolluk da, İnka Uygarlığının ekonomik zenginliğiymiş. 

***

Din

Hristiyanlık, oldukça yaygın. Peru halkının %95 kadarı Hristiyan, bunun büyük çoğunluğu da Katolik. Kolomb öncesinden bu yana varılan bu yüksek düzey; gerek İspanyol işgalcilerin misyonerlik faaliyetleri, gerekse 19. Yüzyılda ABD ve Almanya kaynaklı misyonerlik çalışmaları sonucunda olmuş. Yoğun bir Hristiyanlaşmaya rağmen Kolomb öncesi (Hristiyanlık öncesi) dini gelenekler, Katolik Hristiyan geleneklerle karışmış.  Bu gelenekler özellikle dini bayramlarda kendini gösteriyor ve bu bayramlarla yaşamaya devam ediyor. 

***

Coğrafi Bölgeler

Peru, batıdan doğuya üç coğrafi bölgeye ayrılıyor: 1- Costa (Ülkenin % 11’i), 2- Sierra veya And Bölgesi(Ülkenin %15’i), 3- Amazonya veya Selva (Ülkenin%64’ü)

Birinci bölge Costa (sahil/kıyı), And dağları ile deniz arasında yer alıyor ve kuzeyden güneye iniyor. Bu düz kıyı arazisinin genişliği, kuzeyden güneye doğru gittikçe azalıyor ve 140 km.den 40 km.ye kadar düşüyor. Lima’nın kuzeyinde kalan kısımlarda tarım mümkünse de Lima’nın güneyinden Şili sınırına kadar olan bölümünde yağmurun ender görüldüğü çöl iklimi hâkim bulunuyor.

İkinci bölgeyi, Güney Amerika’nın batı kıyısı boyunca uzanan And dağlarının Peru’daki kısmı Sierra (yaylalar) veya And bölgesi oluşturuyor. Yüksek platolardan meydana gelen bu bölgenin başlıca şehirleri Cajamarca, Huancayo, Ayacucho, Cusco, Puno ve Arequipa.

Üçüncü bölge ise, Amazon nehri havzasındaki tropikal yağmur ormanlarından ve ovalardan meydana gelen Amazonya (Selva).

***

Yaban Hayatı

Peru, 2003 yılı verilerine göre; 5.855’i endemik olmak üzere 21.462 bitki ve hayvan türü ile mega çeşitlilik gösteren dünyanın önde gelen 17 ülkesinden biri. Yüz yirmisi endemik olmak üzere 1.800’den fazla kuş türü, 500’den fazla memeli türü, 300’den fazla sürüngen türü ve 1.000’den fazla tatlı su balığı türü bulunuyor. Memeli türleri; puma, jaguar ve gözlüklü ayı gibi nadir türleri de içeriyor. Peru kuşları aynı zamanda dışkılarıyla, ekonomik açıdan önemli bir ihracat kalemi olan (bir tür doğal gübre) guano’yu da üretiyor.

***

Ekonomi

Karma ekonomiye sahip Ülkede; imalat, hizmetler, tarım ve madencilik önemli bir yer tutuyor. Zengin altın, gümüş, kurşun ve bakır madenleri uluslararası şirketler tarafından işletiliyor ve sonra da ihraç ediliyor. Şeker kamışı ve kahve, başlıca ihraç tarım ürünleri arasında yer alıyor. Para birimi Nuevo Sol.

Bölge halkının açlık, yorgunluk, soğuk ve yükseklik hastalığına karşı kullandığı koka yaprağı; mevcut üretim kapasitesiyle, çoğunluğu kayıt dışı olmakla beraber Ülke ekonomisinde önemli bir yere sahip. Yıllık 110.000 ton ve %30 pay ile dünya üretiminde Kolombiya’dan sonra ikinci sırada geliyor. Endüstri ise, daha çok Lima gibi sahil şehirlerinde gelişmiş. Amazonlar, Yağmur Ormanları, Andlar, Huarez, Cuzco, Machu Picchu ve Titikaka gölü, turizmin yoğunlaştığı önde gelen yerler.  

***

Tarih

Peru’da ilk yerleşimler M.Ö.20.000 ile 10.000 yılları arasında başlamış. İnka Kralllığı, 12. Yüzyıl sonlarında Peru’da kurulmuş. Başkenti Cuzco olan krallık, zamanla genişleyerek, 1532 yılına kadar Güney Amerika’nın tüm batısını kapsayacak bir büyüklüğe ulaşmış.

Bölge, 1532’de İspanyol kâşif Francisco Pizarro tarafından fethedilmiş ve 300 yıl boyunca İspanya’nın egemenliğinde kalmış. Jose de San Martin liderliğinde 28Temmuz 1821’de bağımsızlığını ilan eden Ülke, 1824’de özgürlüğüne kavuşmuş. Şili ile girdiği Pasifik Savaşı’nda (1879 – 1883) yenilen ve Pasifik kıyı şeridini kaybeden Ülke’de;  1968 yılındaki askeri darbenin ardından, 1980’de sivil yönetim iş başına gelmiş.

1993 yılında ilan edilen yeni anayasaya göre “Üniter Devlet Başkanlık Sistemi” yürürlükte. Buna göre, devlet başkanı,  her beş yılda bir halk tarafından seçiliyor ve başkanın ikinci bir defa seçilme hakkı bulunmuyor.  

***

 Sanat ve Kültür

*Peru’nun önde gelen yazarlarından, 1936 Arequipa-Peru doğumlu Mario Vargas Llosa(Yosa), 2010 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü almış.

*Anda Flütü olarak da adlandırılan Quena, Peru müzik kültürünün önemli bir unsuru. Panflüt, klasik gitar, And Arpı (Arpa Andina) da yaygın olarak kullanılıyor. 1913 yılında Peru’da bestelenen El Condor Pasa, zamanla tüm dünyada tanındı ve Simon and Garfunkel de dâhil olmak üzere birçok sanatçı tarafından söylendi.

*Kolomb öncesinin gelenekleriyle, İspanyol istilacıların ve diğer farklı kültürlerin mutfaklarıyla harmanlanan Peru Mutfak Sanatı, son yıllarda tüm dünyanın dikkatini üzerine çekiyor.