COLCA KANYONU, COLCA VADİSİ, AND CONDORU, MACA, PATAPAMPA GEÇİDİ (Arequipa Eyaleti(2)/Departmento)

 

AREQUIPA EYALETİ (2)/Arequipa Departmento

COLCA KANYONU, COLCA VADİSİ VE CONDORLAR

Colca Kanyonu, And Condoru’na (Vultur gryphus) ev sahipliği yapıyor. Condorlar (And Akbabası), Kanyon duvarlarını geçerken yakın mesafeden görülebiliyor. Kanyon’un oluşumu, yaklaşık olarak And ve Quechua tektonik evrelerinde, yani son 150 milyon yılda meydana gelmiş. Ancak bugünkü şeklini son milyon yılda almış. Uzunluğu yaklaşık yetmiş kilometreyi bulan Kanyonu, yılda 120 bin kişi ziyaret ediyor. 

***

Kanyonun derinliği ilk olarak bir Polonyalı keşif ekibi tarafından, 33 gün boyunca, ancak düşük hassasiyetli cihazlarla ölçülmüş ve 3.250 metre derinliğinde olduğu tahmin edilmiş. Yine Polonyalı matematikçi Andrew Pietowski liderliğindeki bir ekip, bu defa 2005 yılında Colca Kanyonu’nun Huambo bölgesindeki Quillo Orca kasabasına bitişik alanda ölçüm yaparak, kuzeyde 4.160 ve güneyde 3.600 metreye ulaşıyorlar. Bu derinlikle, 5.590 metrelik Çin’deki Yarlung Tsangpo Kanyonu’ndan sonra Colca Kanyonu, dünyanın en derin ikinci kanyonu oluyor.

***

COLCA VADİSİ

Colca Vadisi’nde rakımın 4.000 metreden yüksek olduğu yerlerde sadece hayvancılık yapılıyor. Rakımın 3.000’li metreye düştüğü seviyeler artık bir tarım bölgesine dönüşüyor ve Colca Kanyonu da yavaş yavaş belirmeye başlıyor.

Chivay kasabası Colca Vadisi’nin orta noktasında yer alıyor. Chivay’ın üzerinde, 3.500 metre yükseklikte, tarım ve başta alpaka ile lama olmak üzere küçük ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapılıyor. Chivay’ın aşağısındaki vadi ise,  üzerlerinde tarımın yapıldığı kilometrelerce uzanan yoğun teraslarla kaplı. İnka öncesi uygarlıklar bu terasları kar suyundan yararlanabilmek için çok yüksek irtifalarda açarken, İnkalar daha alçaklarda yapmışlar. Patates, fasulye, kinoa, mısır, yulaf, sarımsak, soğan yetiştirmişler. İnkaların kullandığı bu teraslar halen aktif olarak kullanılıyor, yükseklerdeki teraslar ise kullanılmıyor.

***

Colca Vadisindeki bazı mağaralarda 7.000 yıldan daha eskiye ait av sahnelerini, lama, tilki, insan, güneş ve kuşları canlandıran, duvar resimleri ve oymalar bulunuyor. Dev Sinekkuşu, And Kazı, Şili Flamingosu, vizcacha, cincilla, zorrino, geyik, tilki ve vicuna, Vadi’de rastlanan önemli kuş ve memeli türleri arasında yer alıyor.

***

AND CONDORU (And Kondoru/And Akbabası)

Bir Güney Amerika kuşu olan And Condoru, maksimum 3,3 metre kanat açıklığı ve 15 kg ağırlığı ile dünyanın en büyük yırtıcı kuşu olarak kabul ediliyor. Dişinin gözleri kırmızı, erkeğinki ise kahverengi. Erkekler 11-15, dişiler ise 8-11 kg ağırlığında.

Ortalama yetmiş yıllık bir ömürle, dünyanın en uzun yaşayan kuşları arasında yer alıyor. Uzun yaşamın ve sonsuzluğun sembolü olduğu için yaygın olarak “Sonsuzluk Kuşu” olarak da biliniyor. Açık otlaklarla, 5.000 metreye kadar olan ve havadan leşi görmesine izin verecek şekilde açık, ormanlık olmayan, alpinler (ağaç yetişme sınırının üzerindeki çayırlar), başlıca yaşam alanı. Termal hava akımlarından yararlanarak 7.000 metreye kadar yükselebiliyorlar. 

Genellikle erişilmesi güç, 5.000 metreye kadar yüksekliklerdeki kaya çıkıntılarına yuvasını yapıyor ve iki yılda bir Şubat veya Mart aylarında 1-2 yumurta bırakıyor. Her iki ebeveyn de kuluçkaya yatıyor ve 54-58 gün sonra yavrular yumurtadan çıkıyor. Esas olarak sığır, lama, alpaka gibi büyük leşleri tercih etse de, her türlü leşle beslenebiliyor. Leş aramak için günde 200 km. den fazla yol alabiliyorlar. Leşleri ya kendileri, ya da kargalar, akbabalar ve diğer leş yiyicilerini takip ederek buluyorlar 

***

And Condoru,  And Halklarının Ulusal Sembolü

Bolivya, Şili, Kolombiya, Ekvador ve Peru’nun ulusal sembolü olan And Condoru; And bölgelerinin folkloru ve mitolojisinde önemli bir rol oynar. And mitolojisinde, And Akbabası, Güneş Tanrısı ile ilişkilendiriliyor ve üst dünyanın hükümdarı olduğuna inanılıyor.  And Condoru; İnka öncesi ve İnka uygarlıklarında temel inanış olan “Üçleme” inancının da önemli bir parçası. Üçleme inancında üç dünyaya inanılıyor: 1) Tanrıların Dünyası: Condor, 2) Yeryüzü Dünyası (Yaşadığımız dünya): Puma, 3) Yeraltı Dünyası (ölümden sonraki dünya): Yılan. 

***

AND CONDORU VE YAWAR FIESTA (Kan Festivali)

İspanyolcada “Kan Festivali” anlamına gelen Yawar Fiesta, Peru’nun dağlık bölgelerinde, sömürge zamanlarından beri kutlanan eski bir gelenek. Her yıl Peru’nun Bağımsızlık Günü olan 28 Temmuz’da kutlanan fiestada;  İnka halkını simgeleyen bir And Condoru, İspanya’yı temsil eden bir boğanın arkasına bağlanıyor ve Condor’un boğayı öldürmesi bekleniyor. And halkı; Condor’un, İnka ulusunun bir sembolü olduğuna ve kendi özgürlükleri için savaşmak üzere göklerden inen bir And tanrısı olduğuna, inanıyorlar. Bu nedenle, İspanya’yı temsil eden boğayı öldürebilmesi için Condor’u, bu dövüşe ciddi bir şekilde hazırlıyorlar ve dövüş öncesi alkolle besliyorlar.

Tören sırasında Condor ağır yaralanır veya ölürse, köylüler bunun o yıl için kötüye işaret olduğu inanıyorlar. Birçok Perulu için bu ritüel, İspanyol yönetiminden kurtuluşlarının sembolik bir canlandırması olsa da, doğa korumacılar açısından, türün yok olmasına yol açacak bir tehdit olarak görülüyor.

***

“CRUZ DEL CONDOR” SEYİR TERASINDAN COLCA KANYONU VE AND CONDORU

Aracımızla, Kanyonun en iyi göründüğü ve Condorların geçiş yaptığı bir noktada bulunan  “Mirador Cruz del Condor” (Condor Haçı Seyir Terası) isimli seyir terasına geliyoruz. Burası, Chivay’dan 42 km, Yanque’den 34 km. uzaklıkta bulunuyor. Cruz del Condor seyir terası, kanyona hâkim bir noktada geniş bir alana konumlanmış, uçuruma bakan kenarı 1 metre yüksekliğindeki taş duvarlarla örülerek güvenlikli bir hale getirilmiş.   

***

Alanda bizi önce, yerel kıyafetleriyle Alpaka yününden yapılmış hediyelik eşyalar satan Keçuvalı yerliler karşılıyor. Onlarla biraz muhabbet ve biraz alış verişten sonra seyir terasının kıyısına yürüyoruz. Yoğun bir ziyaretçi kalabalığı kanyonu ve condorları seyretmek üzere güvenlikli taş duvarların önünde birikmişlerdi. Taş duvarların birkaç metre kadar gerisinde 3-4 metre yüksekliğinde bir taşlık-kayalık ve onun üzerine dikilmiş 1-2 metre yüksekliğinde bir haç dikkati çekiyor. Seyir terası,  “Cruz del Condor -Condor Haçı” ismini buradan almış. Anı fotoğrafı için burası en çok ilgi gören yerlerden birisiydi.

***

Heyecan ve Sabırla “And Condoru”nun Görünmesini Bekliyoruz

Condorları görmek için en iyi zaman, sabah saatleri. Çevredeki kayalarda yuvaları bulunan Condor kolonileri, sabah ısınan hava ile beraber termal hava akımlarını kullanarak uçuşa geçiyorlar.  Alana geldiğimizde saat 11 civarıydı. Ben de, makinama taktığım 100-400 mm lensimle heyecanla taş duvarın önünde yerimi alıyorum. Bu arada her yaştan birçok ziyaretçi,  arka plandaki dağları ve kanyonu çekme heyecanını yaşıyordu. Bense, “buralara kadar gelmişken Condor’u göremeden, Condor’u çekemeden dönmek olmaz” diyordum kendi kendime. Ama ya çekemezsem? Neyse ki bir süre sabrettikten sonra fena da olmayan bir kare çekiyor ve rahatlıyorum.

***

MACA        

Colca Kanyonu’ndan sonra dönüşe geçiyoruz. Yolumuzun üzerindeki 1.307 nüfuslu, Caylloma Bölgesine bağlı Maca’ya geliyoruz. Burası Yanque Kasabasına benzer bir yer. Kare şekilli bir meydanı var.  Meydanın etrafında işlemeli ve rengârenk kıyafetleriyle hediyelik eşya satan yerli Keçuvalı kadınlar, güler yüzlü bir ev sahibi gibi gelen ziyaretçileri karşılıyorlar. Meydanın bir kenarında, Mestizo Barok tarzında, beyaz, görkemli bir kilise tüm dikkatleri üzerinde topluyor. Santa Ana de Maca Kilisesi’nin yapımı 1759 yılına dayanıyor. Kilise, İspanyol işbirliğiyle 2006 yılında yenilenip, yeniden ibadete açılmış.

***

Yine Sihirli Bir Değnek Gibi Çevresine İyimserlik Saçan Alpaka ve Lama Yavruları

Maca’da benim en çok ilgimi çeken yine bunlar oluyor. Küçük kızı ve renk renk pon ponlarla süslediği yavru lamasıyla Keçuvalı bir ablamıza yaklaşıyoruz.   Bu cana yakın, sevimli hayvan, sihirli bir değnek değmişçesine çevresine hemen iyimserlik saçıyor. Merkezinde bu sevimli lamamız olan, birçok fotoğraf çektikten sonra, Keçuvalı ablamız bizi yine aynı güler yüzle uğurluyor.    

***

MIRADOR DE LOS ANDES (PATAPAMPA GEÇİDİ)

Colca’dan Arequipa’ya dönüş yolunda son durağımız Patapampa Geçidi (Patapampa Pass/abra Patapampa) üzerinde bulunan Mirador Los Andes (Los Andes Seyir Terası) oluyor.

Caylloma Bölgesindeki Patapampa Geçidi, 4.910 metre yüksekliğiyle Amerika’nın en yüksek asfalt geçidi. Geçit, Carretera 1 SE adı verilen yolda bulunuyor. Bu yüksek dağ yolu, Pampa de Toccra ile Chivay arasında uzanıyor.

***

Patapampa Geçidi, Solınum Rahatsızlığı Olanlara Tavsiye Edilmiyor

Solunum problemleri veya herhangi bir kalp rahatsızlığı olanlara bu geçiş tavsiye edilmiyor. Genellikle çoğu insan yüksek irtifa hastalığını 2.500 – 2.800 metrede hissediyor. Ancak 4.910 metrelik zirvedeki oksijen, deniz seviyesindekinden %40 daha az. Bu nedenle ortamdan kaynaklanan yükseklik hastalığı, yaş gözetmeksizin herkesi etkileyebiliyor, nefes almayı zorlaştırıyor. Yüksekliğin yol açtığı ve bazı arkadaşlarımızın yaşadığı solunum zorluğu, baş ağrısı ve mide bulantısı gibi sorunları yaşayarak 4.910 metre rakımlı Mirador de Los Andes (Los Andes Seyir Terası)’e geliyoruz. 

 

***

Seyir terasından bulunduğumuz yerin volkanik yapısını, uzaklardaki Ampato, Sacanbaya ve Hualca – Hualca yanardağlarının zirvelerini gözlemliyoruz. Bir süre hediyelik eşya alış verişi yapıyor ve yükseklik hastalığının verdiği rahatsızlığın da etkisiyle aracımıza binerek ve Arequipa eyaletindeki son durağımız olan başkent Arequipa’ya yol alıyoruz.